tel aviv ne demek?

Tel Aviv-Yafo (,¹ , TalʼAbīb) veya kısaca Tel Aviv, İsrail'in Akdeniz kıyı şeridinde, Guş Dan metropolünde bulunan 451.523² nüfuslu bir şehirdir. Ülkenin finans ve teknoloji merkezidir. Uluslararası kuruluşlar ve birçok ülke Tel Aviv'i İsrail'in başkenti olarak tanımakta ve elçilikler Tel Aviv'de bulunmaktadır.³ Doğu Kudüs, İsrail'in bir parçası sayılırsa, Tel Aviv ülkenin Kudüs'ten sonra ikinci en kalabalık şehridir; sayılmaz ise Tel Aviv, Batı Kudüs'ten önceki en kalabalık şehirdir.⁴⁵⁶

Yüzölçümü yaklaşık olarak 51,8 km2 kadar olan şehir, üç milyonluk Guş Dan metropolündeki en kalabalık ve en geniş kenttir.⁷ Kentin yönetimini Tel Aviv-Yafa belediyesi üstlenmekte olup, kentin şu anki belediye başkanı Ron Huldai'dir.⁸

Tel Aviv, 1909 yılında liman kenti Yafa'nın (; ) bitiminde kuruldu. Zamanla büyüyen Tel Aviv, Yafa'dan ayrılmaya başladı. Bu dönemde bölgede özellikle Filisitin Arapları yaşamaktaydı. İsrail'in bağımsızlığından iki yıl sonraki 1950 yılına gelindiğinde Tel Aviv ve Yafa aynı belediyeye bağlandı. 2003 yılında ise kentteki Beyaz Kent, UNESCO tarafından Dünya Miras Listesi'ne alındı.⁹¹⁰¹¹ Tel Aviv’de yaşayanlara Tel Avivim denir.¹²

Tel Aviv küresel bir kenttir.¹³ İsrail'in ekonomik olarak merkezi olan kent ayrıca İsrail Borsası'na da ev sahibidir. Ayrıca şehirde birçok şirket ve araştırma merkezleri bulunur.¹⁴ Bunların dışında turistik bir kent olan Tel Aviv'de onlarca plaj, bar, kafe ve market yer alır.¹⁵ Kentin lakabı, sürekli akan trafiği ve sürekli açık olan mağazaları nedeniyle "uyumayan Akdeniz şehri" olarak anılır.¹⁶¹⁷ Bir finans, sanat ve iş merkezi olan Tel Aviv, Orta Doğu'nun en büyük ikinci kent ekonomisine sahiptir.¹⁸ Öyle ki, dünya küresel kentler sıralamasında birçok kenti geride bırakarak kırk ikinci sıraya yerleşmiş durumdadır.¹⁹ Yine bölgedeki en pahalı kent olan Tel Aviv, tüm dünyadaki on dördüncü pahalı bölgedir.²⁰ New York'ta yaşayan gazeteci David Kaufman, şehri Akdeniz'in yeni başkenti olarak tanımladı.²¹

2010 yılında Kight Frank’in yaptığı Dünya’nın şehirleri anketinde 34. oldu ²². 2011 yılında Lonely Planet gezi rehberi tarafından, Tel Aviv, favori şehirler arasında 3. seçildi. National Geographic tarafından ise Tel Aviv Dünya’daki en iyi dokuzuncu kumsal şehri olarak seçti ²³²⁴²⁵. Tel Aviv, düzenli olarak, Dünya’nın en iyi LGBTİ şehirlerinden biri olarak seçilir.²⁶²⁷

Etimoloji

Bahar tepesi anlamına gelen Tel Aviv, 1910 yılında kent adı olarak birçok seçenek arasından belirlendi. Diğer seçenekler arasında Herzliya da bulunmaktaydı. Kentin adı ayrıca Theodor Herzl'in Altneuland adlı Almanca kitabının İbranice sürümünün de başlığıdır. Almancadan Nahum Sokolow tarafından çevrilen kitap için Sokolow, bu İbranice ismi Ezekiel Kitabı'ndaki bir bölümden aldığını söyledi.²⁸ Tel Aviv adının, antik Yahudi anavatanındaki rönesans fikrini tam karşıladığı düşünüldü. İbranice Aviv, "bahar" anlamına gelmekte olup yenilenmeyi temsil etmektedir. Yine tel sözcüğü de İbranice "höyük" anlamına gelmekte olup, eski topraklar üzerinde kurulan yeni bir uygarlığı anlatmaktadır.²⁹ Yine Yafa veya özgün adıyla "Yafo"nun da kökenleri hakkında bazı görüşler bulunmaktadır. Kimi araştırmacılar bu ismin İbranice "güzel" veya "güzellik" anlamlarına gelen yafah veya yofi sözcüklerinden türediğini düşünmektedir. Bir başka inanca göre de Nuh'un oğlu Yafes, kenti bularak kente adını vermişti.

Tarih

Yafa

Antik Yafa limanı tarih boyunca sürekli el değiştirdi. 1955 yılından 1974 yılına kadar süren arkeolojik kazı çalışmalarında, bölgede Bronz Çağı'ndan bazı binalar ve kapılar açığa çıkarıldı.³⁰ Bunu izleyen ve 1997'den sonra başlayan diğer kazı çalışmalarında, daha da eskiye uzanan yerleşimler keşfedildi.³¹ Araştırmacılar ayrıca bölgede eski askeri yapılara, uzun duvarlara ve Deniz Kavimleri'ne adanan bir tapınağa rastladı.³² Bunların dışında Pers, Hellenistik ve Eski Mısır kalıntılarıyla karşılaşıldı.³³

Yafa adı ilk defa MÖ 1470 yılında III. Thutmose adlı firavunun bölgeyi ele geçirmesini kaydeden bir mektupta görüldü.³⁴ Yine kentin adı Yunus peygamberin Tarşiş'e açıldığı liman,³⁵ Dan kabilesinin sınır bölgesi³⁶ ve Süleyman Mabedi'nin yapımı için Lübnan'da yapılan tomrukların Kudüs'e taşınmak üzere uğradığı yer³⁷ olarak İncil'de birçok kez anılmaktadır. Bazı kaynaklara göre Yafa, 4.000 yıldan fazla bir süre boyunca liman olarak kaldı.³⁸

1099 yılında Godfrey de Bouillon tarafından yönetilen I. Haçlı Seferi ordusu, o dönemlerde Müslümanlar tarafından terkedilen Yafa'yı ele geçirerek buraya bir kale ve liman inşa etti.³⁹ Yafa ili olarak kent, uzun bir süre boyunca Kudüs Krallığı'nın deniz taşımacılığının merkezi oldu.⁴⁰ Yafa, 1192 yılında Selahaddin Eyyubi tarafından geri alındı. Ancak İngiliz kral Aslan Yürekli Rişar, kenti bir süre sonra tekrar ele geçirdi.⁴¹ 1223'te Kutsal Roma İmparatoru II. Friedrich buraya yeni savunma birimleri ekledi.⁴² 1268 yılında Memlük sultanı Baybars kenti tekrar ele geçirdiğinde bölgedeki Haçlı egemenliği ortadan kalktı.⁴³⁴⁴ 1336, 1344 ve 1346 yıllarında Yafa, olası yeni Haçlı saldırılarına karşı Nasir al-Din Muhammed tarafından yağmalandı.⁴⁵

yüzyıla gelindiğinde Yafa, Osmanlı İmparatorluğu tarafından ele geçirildi. Aynı şekilde Gazze Sancağı'nın da bir kenti konumuna alındı.⁴⁶ 1799 yılında I. Napolyon kenti ele geçirerek halkı katletti. Bunu izleyen yıllarda bir salgın hastalık baş gösterdi. Bu nedenle bölgedeki nüfus hızla azaldı.⁴⁷

Yafa, bir metropol olarak 18. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun limanı koruma politikaları ve Bedeviler ile korsanlar tarafından yapılan saldırılara karşı izlenen sert tutum sonucunda gelişmeye başladı.⁴⁸ Ancak asıl büyüme 19. yüzyılda yaşandı. 1806 yılında 2.500⁴⁹ olan nüfus, 1886 yılında 17.000'e ulaştı.⁵⁰ 1800 yılından 1870 yılına kadar Yafa, surlarla ve kulelerle çeviriliydi. Ancak güvenlik arttırılınca, kentin büyümesini sağlamak adına duvarlar yıkıldı.⁵¹ Kentte deniz kenarına yapılan setin yüksekliği 2,5 metre yüksekliğinde olup 1930'lu yıllara kadar bozulmadan kalmasıyla bilinmektedir. İngiliz sömürge yönetimi, daha sonra buraya yeni bir set daha inşa etti.⁵²

yüzyılın ortalarında kent halkı, ticaret sayesinde zenginleşti. Ticaret ürünleri arasında Avrupa ile alışverişi yapılan ipek ve Yafa portakalı da bulunmaktaydı.⁵³ 1860'larda Yafa'ya Sefarad, Fas Yahudileri ve Aşkenaz göçleri başladı. Öyle ki 1882 yılında kentte 1,510'den fazla Yahudi bulunmaktaydı.⁵⁴

1880'lerde Yafa'ya gelen Aşkenaz göçleri Birinci Aliyah ile paralel olarak arttı. Yeni gelenler, Siyonizm ideolojisiyle daha fazla motive olduğundan, daha fazla üretim yaptılar ve daha üretken işlerde bulundular ⁵⁵.Bu amacın devam ettirilmesi adına Yahudilerin büyük kısmı Yafa'da kaldı, bir kısmı da Yafa'nın kuzeyindeki kumul alanlarına yerleşti.⁵⁶ Bugünkü çağdaş Tel Aviv'in kuruluşu da Neve Tzedek adlı semtin 1887 ve 1896 yılları arasında yerleşen Aşkenaz Yahudileri tarafından kurulmasıyla başlar.⁵⁷

Kentsel gelişim (Ahuzat Bayit)

İkinci Aliyah, nüfusu arttırdığı gibi bölgedeki kentsel alanın genişlemesine neden oldu.⁵⁸ 1906 yılında, aralarında Yafa sakinlerinin de bulunduğu bir grup Yahudi, Akiva Arye Weiss'i sürdürdü ve Yafa kentinin dışında bahçeli mahalleler üzerinde birleşti.⁵⁹ Ahuzat Bayit (Türkçe: "çiftlik evi") projesinin amacı sağlıklı ve estetik bir çevreye sahip, planlı ve hijyenik bir Yahudi kenti kurmaktı.⁶⁰ 1908 yılında grup Yafa'nın kuzeydoğusundaki altmış parsele ayrılmış olan 5 hektarlık bir alanı satın aldı. Daha sonraları Tel Aviv'in ilk belediye başkanı olacak olan Meir Dizengoff da bu Ahuzat Bayit'in bir üyesiydi.⁶¹⁶² Dizengoff, tüm proje boyunca Araplarla barış içinde bir uyum gösterdi.⁶³

Nisan 1909'da altmış altı Yahudi aile, deniz kabuklarıyla yapılan bir piyango çekilişiyle bugün Rothschild Bulvarı'na karşılık gelen ıssız çöl arazisindeki mahalleden arsalar aldı. Bu piyango çekilişi, kurum başkanı Akiva Arye Weiss tarafından yönetildi ve beyaz kabuklara ailelerin, gri kabuklara arsaların isimleri yazılarak yapıldı.⁶⁴ Bir yıl içinde Herzl, Ahad Ha'am, Yehuda Halevi, Lilienblum ve Rothschild adlı caddeler inşa edildi. Bunun yanında bir su sistemi kurularak üzerine ilk altmış altı ev kuruldu.⁶⁵ Herzl Sokağı'nın sonundaki bir arsa Herzliya Yahudi Lisesi'nin kurulması için ayrıldı.⁶⁶ 21 Mayıs 1910 tarihinde, Tel Aviv adı, bu yeni yerleşmeye verildi.⁶⁷ Kentin planı Avrupa tarzı, bahçeli evlere sahip, geniş cadde ve bulvarlar barındıran bir stildeydi.⁶⁸

1914 yılına gelindiğinde kent, 100 hektardan daha fazla bir alana sahipti.⁶⁹ Ancak Osmanlı İmparatorluğu, 1917 yılında Yafa'nın Yahudilerini buradan kovunca, büyüme durdu.⁷⁰ Mısır'dan bilgi toplayan The New York Times adlı Amerikan gazetesi, Nisan 1917'deki bu sürgün olayını araştırdı.⁷¹

İngiliz sömürge dönemi

İngiliz sömürge dönemi sırasında Yahudiler ile Araplar arasındaki sürtüşmeler artmaya başladı. 1 Mayıs 1921 tarihinde Yafa ayaklanmaları patlak verdi. Bu sırada Arap bir çete Yahudileri öldürdü. Bu ortamdan kaçan Yahudiler, Yafa'dan Tel Aviv'e yerleşmeye başladı. Böylece 19$10'de 2.000 olan kent nüfusu 1925 yılında on yedi kat artarak 34.000 sınırına ulaştı.⁷²⁷³⁷⁴ Yeni iş alanlarının belirmeye başladığı Tel Aviv, Yafa'nın ticari olarak gerilemesine neden oldu.⁷⁵ 1925 yılında Patrick Geddes, o sıralarda Meir Dizengoff tarafından yönetilen Tel Aviv kent planlarını çizdi.⁷⁶ Bir bahçe kent kurmayı amaçlayan ekip, kuzeyde Yarkon Nehri'nden, doğuda İbn Gvirol'nden başlayarak kent sınırları belirlendi. Bugün kent yerleşimleri bu sınırları aşmış olsa da, kent sınırları hâlen bu şekildedir.⁷⁷

Tel Aviv, 1926'ya kadar gelişimini sürdürdü. Ancak 1927 ile 1930 yılları arasında beliren bir ekonomik kriz sorunlara yol açtı.⁷⁸⁷⁹ Bu sıralarda, kentin kültürel gelişimini destekleyen Ohel ve Habima Tiyatroları kuruldu.⁸⁰ Büyümeye devam eden kent, 1934 yılında belediye konumuna alındı.⁸¹

Nazilerin Almanya'da güç kazanmaya başlamasıyla başlayan Beşinci Aliyah, kentin nüfusunu ivmeyle arttırdı.⁸² Avrupa'dan kaçan Yahudilerin önemli bir kısmı Tel Aviv'e yerleşti. Öyle ki 1937 yılında kent nüfusu 150.000'e tırmandı. İki yıl içinde de bu sayı 160.000'e yükseldi. Bu sayı, o sırada ülkedeki Yahudi nüfusunun üçte birinden fazlaydı.⁸³ Yine bazı göçmenler de Yafa'dan karaya çıkarak burada kalmayı tercih etti. 1936-39 Arap ayaklanmaları sonucunda 1938 yılında Yafa'dan bağımsız bir havaalanı inşa edildi. Lod Havaalanı (daha sonra Ben Gurion Havaalanı) ve Sde Dov Havaalanı sırasıyla 1937 ve 1938 yıllarında açıldı.⁸⁴

Tel Aviv'in Beyaz Kent'i, 1930'larda keşfedildi ve 2004 yılında UNESCO tarafından Dünya Miras Listesi'ne eklendi. Yine Almanya'daki modernist mimari okulu olan Bauhaus'ta eğitim gören, ancak okulun Nazilerce 1933 yılında kapatılmasıyla buradan kaçan Yahudilerden bir bölümü bugünkü Filistin topraklarına yerleşti. Bunlardan Arieh Şaron gibi mimarlar kentin mimari dokusuna önemli katkılarda bulunmasıyla tanındı.⁸⁵⁸⁶

Temmuz 1940'tan sonra Tel Aviv, Faşist İtalya'nın uğrak bir bombalama merkezi oldu. 9 Eylül 1940 tarihinde atılan bir bomba kentte 137 kişinin ölümüne neden oldu.⁸⁷ Birleşmiş Milletler, savaş sonrasında bölgede bir Yahudi ve bir Arap devletinin kurulması gerektiği sonucuna vardı. Kent Yafa ile beraber 1945 yılında toplam 101.580 nüfusa sahipti. Bu nüfusun 53.930'u Müslüman, 16.800'ü Hristiyan'dı.⁸⁸ Ancak Araplar, ülkenin bölünmesine karşı çıktı.⁸⁹ 1947 ve 1948 yılları arasında, Yafa ve Tel Aviv sınır hatları arasında gerilimler yaşandı.⁹⁰ Nisan 1948'den itibaren Yafa'nın yeni kurulan İsrail ordusu tarafından ele geçirilmesiye Arap yerleşmeciler bu bölgeyi terk ettiler.⁹¹

İsrail'in bağımsızlığından sonra

14 Mayıs 1948 tarihinde İsrail'in bağımsızlığını elde etmesiyle beraber Tel Aviv, 200,000 kadarlık bir nüfusa sahipti.⁹² Başta İsrail'in yönetim merkezi durumuna getirilen Tel Aviv, 1949'da yönetimin Kudüs'e taşınmasıyla beraber bu özelliğini yitirdi. Ancak Kudüs'ün durumu hakkındaki uluslararası tartışmalar nedeniyle, birçok büyük elçilik binası Tel Aviv'de kaldı.⁹³ 1980 yılında İsrail'in koyduğu Kudüs Yasası gereğince, 1980'lerin başında on üç büyük elçilik daha Kudüs'ten Tel Aviv'e alındı.⁹⁴ Bugün ikisi dışında bütün elçilikler, Tel Aviv bölgesinde yer almaktadır.⁹⁵ Nisan 1949'da Tel Aviv ve Yafa kentleri ve çevreleri Tel Aviv-Yafo adı altında tek bir belediyede birleştirildi.⁹⁶ Bu konu uluslararası öneme sahipti çünkü, Yafa’nın ana kısmı, Birleşmiş Milletler Bölüşüm Planı’na göre, Arap kısmında yer alıyordu. 10 Aralık 1948 tarihinde, İsrail devleti, Yafa’nın kırsal kesimindeki Tel Aviv’in, eski Arap bölgeleri olan Abu Kabir ve Salama’nın ilhakı kararını aldı ⁹⁷.25 Şubat 1949 tarihinde, terk edilmiş Arap köyü el-Şaik Muvannis’te Tel Aviv’e katıldı. 18 Mayıs 1949 tarihinde Manşiya ve Yafa’nın merkezi kısmı eklendi. 4 Ekim 1949 tarihinde hükûmet Tel Aviv ve Yafa’nın birleşmesine oy birliğiyle karar verdi ama karar yürürlüğe 24 Nisan 1950 tarihine kadar yürürlüğe, Tel Aviv valisi Israel Rokah’ın karşı çıkışlarından dolayı girmedi.⁹⁸ Yeni birleşen şehrin adı, Yafa ismini korumak amacıyla Tel Aviv-Yafo oldu ⁹⁹. Tel Aviv böylece 42 km²'lik bir alana sahip oldu. 1949 yılına gelindiğinde Tel Aviv'in altmış kurucusu anısına bir anıt inşa edildi.¹⁰⁰ Geçen altmış yıl boyunca kent, laik, liberal fikirli, ışıklı gece hayatının bulunduğu ve kafe kültürüne sahip bir kente dönüştü.¹⁰¹

Altmışlarda, kentteki bazı eski binalar yıkılarak yerine lüks binalar dikildi. Shalom Meir Kulesi de bunlardan biri olup, 1999 yılına kadar ülkenin en yüksek yapısı olarak kaldı. 1960'ların başında kent nüfusu, ülke nüfusunun yüzde on altısı olan 390.000'e kadar yükseldi.¹⁰² Seksenlerin sonuna doğru, büyük kısmı yaşlı nüfustan oluşan 317.000 kişi kentte yaşıyordu.¹⁰³ Nüfusun yaklaşık otuz yıl içinde düşmüş olmasının nedeni, yüksek kiraların aileleri ve dolayısıyla genç nüfusu buradan uzaklaştırması idi.¹⁰⁴

Bu sırada başlayan kentsel süzülme sayesinde, kentin güneyindeki gecekondu mahalleleri ve kentin kuzeyindeki eski liman bölgesi baştan sona yenilendi.¹⁰⁵ Modernist yapıları korumak adına İsrail hükûmeti yeni yasalar çıkararak UNESCO'nun Dünya Miras Listesi'ndeki Beyaz Kent'i koruma altına aldı. Doksanların başında azalan nüfus çizgisi tersine döndü. Özellikle dağılan Sovyet ülkelerinden gelen nüfus şehri ve İsrail'i nüfus bakımından ivmeli olarak büyüttü.¹⁰⁶ Kent ayrıca yüksek teknolojik yeniliklere de sahne oldu.¹⁰⁷ Bunu yeni yüksek teknolojili ofis binalarının ve gökdelenlerin inşası izledi. 1993 yılında Tel Aviv, bir dünya kenti olarak sınıflandırıldı.¹⁰⁸ Kent ayrıca küresel kent konumu için güçlü bir aday olmaya başladı.¹⁰⁹

1991 Körfez savaşında, Tel Aviv, Irak’tan gönderilen Scud roketlerinin saldırısında uğradı, ama çok az sayıda zayiat verildi. Hatikva’nın güneydoğusunda yaşayanlar, direkt roket saldırısına rağmen büyük sayıda insanın ölmemesini bir mucize olarak görüp bir melek heykeli diktiler¹¹⁰.

4 Kasım 1995 tarihinde İsrail'in başbakanı İzak Rabin suikaste uğradı. Kikar Malchei Yisrael adındaki bu yer, sonradan Rabin Meydanı adını aldı.¹¹¹

Arap-İsrail Savaşı

İsrail'in Filistin'i işgali üzerine başlayan Birinci İntifada'nın ardından Tel Aviv sürekli olarak Filistinli militanlarca saldırıya sahne oldu. Bu kentte gerçekleşen ilk intihar saldırısı 19 Ekim 1994 tarihindeki bir otobüs saldırısıyla gerçekleşti. Olayda bir bombacı kendini ve yirmi bir sivili, Hamas intihar kampanyası dahilinde öldürdü. Bu çatışmalar zincirindeki en kanlı olay İkinci İntifada sırasında, 1 Haziran 2001 tarihinde yaşandı. Bu olayda Dolphi adlı bir diskoda bir intihar saldırısı yaşandı ve yirmi bir kişinin ölümü ve yüz kişinin yaralanmasıyla sonuçlandı. 17 Nisan 2006 tarihinde, bir otobüs terminaline saldırı düzenlendi. Bu olayda dokuz kişi öldü, kırk kişi yaralandı.¹¹² 8 Haziran 2016'da gerçekleştirilen saldırıda ise 4 kişi öldü, 6 kişi ise yaralandı.¹¹³

Son yıllarda Tel Aviv, çevresel sorunlara karşı önlemler alan, duyarlı bir kent hâline geldi. Mart 2008'deki Earth Hour uygulaması sırasında kentin ışıkları tamamen söndürüldü.¹¹⁴ Şubat 2009'da belediye su tasarrufu kampanyası başlattı. Bu kapsamda, kentte yıl boyunca kişi başına en az su tüketen aileye ücretsiz araç park etme ödülü verilmektedir.¹¹⁵

Coğrafya

Tel Aviv, 32°5′0″ kuzey enlemi ile 34°48′0″ doğu boylamının kesiştiği yerde, Akdeniz kıyılarında kuruludur. Kentin bulunduğu bölge, Avrupa, Asya ve Afrika arasındaki stratejik köprülerden biridir. Yafa'nın kuzey kısmındaki liman civarında bulunan kumlu ve verimsiz topraklara sahip bölgede kurulan Tel Aviv, günümüzde düzleştirilmiş ve engebesiz bir yeryüzü şekline sahiptir. Kentteki en belirgin yer şekilleri, Akdeniz kıyılarındaki bazı uçurumlar ve Yarkon Nehri'nin ağız kısmıdır.¹¹⁶ Tel Aviv kentsel bölgesinin zamanla genişlemesinden dolayı bugün Yafa ve Tel Aviv kenti arasında belirgin bir coğrafi sınır yoktur. Kentin altmış kilometre güneydoğusunda başkent Kudüs; doksan kilometre kuzeyinde Hayfa yer alır.¹¹⁷ Kentin komşuları arasında kuzeyde Herzliya, kuzeydoğuda Ramat Haşaron, doğuda Ramat Gan ile Giv'atayim, güneydoğuda Holon ve güneyde Bat Yam yer alır.¹¹⁸ Tel Aviv, ekonomik olarak kuzeyden güneye gidildikçe değişiklik gösterir. Güney kısım, Neve Tzedek semti ile Yafa'nın dışına yeni yapılan siteler dışında yoksul bölgeler iken, orta kısım Azrieli Merkezi gibi önemli finans ve ekonomi yapılarını barındırmaktadır. Kuzey kısımda ise Tel Aviv Üniversitesi ve lüks konutlar yer alır. Bu zengin mahalleler, Herzliya Pituah, Ramat Haşaron ve Kfar Şmaryahu yerleşmelerine kadar devam eder.¹¹⁹

İklim

Tel Aviv, Akdeniz ikliminin görüldüğü bir kenttir. Kentte yazlar sıcak ve nemli; kışlar serin ve yağışlıdır. Denize yakınlığı nedeniyle Tel Aviv, yıl boyunca nemlidir. Kış aylarında sıcaklıklar nadiren 5 °C'nin altına düşer. 1950 yılından beri kar yağmayan kentte kış ayları boyunca sıcaklık, ortalama 10 ilâ 15 °C arasında değişir.¹²⁰ Yaz aylarında sıcaklık 26 °C civarında olup, kimi zamanlarda 32 °C'yi aşabilmektedir. Yüksek nem oranına rağmen, yazın kentte hemen hemen hiç yağmur yağmaz. Yıllık yağış oranı 530,5 mm kadar olan kentteki yağışlı aylar, ekim ve nisan arasındaki aylardır.¹²¹ Kentte yılın 300 günü güneşli olup, bugüne kadar ölçülen en yüksek sıcaklık 43 °C kadardır. Buna karşılık kentte ölçülen en düşük sıcaklık -1.9 °C kadardır.¹²²¹²³

Tel Aviv, yıllık ortalama 530.7 milimetre yağış alır ve bu genelde ekim ayı ile nisan ayı arasında olur. Kış, ağır yağışlarla en ıslak sezondur. Kar oldukça nadir görülür. En son 1950 yılı şubat ayında kar yağışı görüldü. Tel Aviv yılın 300 gününü güneşli geçirir genelde.

Semtler

Tel Aviv, yakın geçmişi içinde doğal olarak oluşan dokuz semte ayrılmış durumdadır. Bunlardan en önemlisi, eski liman olan ve kentten çok önceleri de bir yerleşme bölgesi olan Yafa'dır. Kent nüfusu geleneksel olarak Araplardan oluşur. Ancak eski binaların, yeni ve çağdaş yapılarla değiştirilmesiyle beraber Arap nüfusun dışında da yeni bir dinamik nüfus kente yerleşmeye başladı. Bu durum günümüzde eski bir Yahudi kenti olan Neve Tzedek'te de yaşanmaktadır.¹²⁴ HaKirya adlı bölgede İsrail Savunma Kuvvetleri üslerinden biri bulunmaktadır.¹²⁵

Tarihi olarak, Ramat Aviv gibi kentin kuzey semtleri Avrupa kökenli Aşkenazi Yahudilerini barındırırken; Neve Tzedek ve Florentin gibi güney semtler, genel olarak Sefarad ve Mizrahi kökenli Yahudileri barındırır.¹²⁶ Yine de 1980'lerden beri, güney kısımlarda da yenileştirme hareketleri yapılmaktadır.¹²⁷ Tel Aviv'in kuzeyinde yer alan eski liman bölgesi de, 1965 yılında kapatılmasının ardından kentsel bir alana dönüştü. Öyle ki, bu bölgede günümüzde lokantalar ve marketler yer almaktadır.¹²⁸

Mimari

Tel Aviv'deki ilk mimari tarz, kırmızı çatılı Avrupa tarzı evlerdi.¹²⁹ Yafa kentinin dışında ilk kurulan yerleşme olan Neve Tzedek, iki katlı taş konutlardan ibarettir.¹³⁰ 1920'lerden sonra yeni bir Oryantalist tarz moda olmaya başladı. Öyle ki bu dönemde inşa edilen binalar genel olarak Avrupa tarzıyla Ortadoğu tarzını birleştirmekteydi.¹³¹ Belediye bir süre sonra "bahçe kent" planını ortaya atınca, iki-üç katlı binaları bahçeler ve parklar izledi.¹³²

Bauhaus

Bauhaus mimari tarzı 1920'lerde ve 1930'larda belirmeye başladı. Bu tarzdaki yapıların mimarları genel olarak Nazi Almanyası döneminde kaçan Alman kökenli Yahudilerdir. Tel Aviv'in kent merkezi çevresinde yer alan "Beyaz Kent", beş binden fazla çağdaş tarzda yapı barındırır. Bu çağdaş yapıların büyük kısmı da Bauhaus ve Le Corbusier tarzdadır.¹³³¹³⁴ UNESCO tarafından Dünya Miras Listesi'ne alınan bu bölgedeki inşaat çalışmaları, Rothschild Bulvarı boyunca sürdü.¹³⁵¹³⁶ Sadece 1931 ve 1939 yılları arasında bu alanda üç binden fazla Bauhaus tarzda yapı inşa edildi.¹³⁷

Modernizm

1960'lardan sonra mimari tarz, çağdaş yapılar ve gökdelenler yönünde değişmeye başladı.¹³⁸ İhmal yüzünden yıkılma noktasına gelen eski binaların yıkılmasıyla beraber yeni ve yüksek yapılar dikilmeye başlandı. Ancak son yıllarda izlenen mimari politikalar arasında eski Bauhaus evlerinin çağdaş tarzda yeniden düzenlenerek açılması bulunmaktadır.¹³⁹ Bunun dışında, çok yüksek vergilerin bir sonucu olarak Tel Aviv, gökdelenlere de ev sahipliği yapmaya başladı. Kentteki Shalom Meir Kulesi, İsrail'in ilk gökdeleni olup 1965 yılında açıldı. Bu bina, 1999 yılına kadar ülkenin en yüksek yapısı olarak kaldı. Biri kare, biri dairesel ve diğeri üçgen formlarda olan üç binadan oluşan Azrieli Merkezi de önemli çağdaş yapılar arasındadır. 2001 yılından beri İsrail'in en yüksek binası olan Moşe Aviv Kulesi de Tel Aviv'in komşu kenti Ramat Gan'dadır. Yine de ülkedeki en yüksek konut binası olan Neve Tzedek Kulesi Tel Aviv'dedir. Park Tzameret gibi yeni semtlerde de yeni lüks binalar inşa edilmektedir. Bunlar arasında Philippe Starck tarafından tasarlanan YOO Tel Aviv adlı yapılar yer almaktadır. Yine Güney Kirya gibi bölgelerde de yüksek ofis binaları yer almaktadır. Tel Aviv'in yeni nesil gökdelenleri arasında 1 Rothschild Kulesi, Be'eri Nahardea Kulesi ve İlk Uluslararası Banka Kulesi de bulunmaktadır.¹⁴⁰¹⁴¹ 2009 yılında kuruluşunun yüzüncü yılını kutlayan Tel Aviv,¹⁴² bu yıl öncesinde ve sonrasında devamlı olarak I. M. Pei, Donald Trump ve Richard Meier gibi ünlü mimarlarında yardımıyla yeni nesil çağdaş yapıların inşası üzerinde çalışmaya başladı.¹⁴³ Amerikan gazeteci David Kaufman, New York dergisindeki köşesinde, kentteki Osmanlı ve Bauhaus binalarının baştan sona yenilenerek çağdaş otellere, lokantalara, butiklere ve tasarım müzelerine dönüştüğünden duyduğu memnuniyeti överek dile getirdi.¹⁴⁴

Yeşil mimari

2000'lerin başında Tel Aviv belediyesi, terk edilmiş bir enerji santralini parka ve yürüyüş yoluna çevirdi.¹⁴⁵ Ekim 2008'de Martin Weyl, Ben Gurion Uluslararası Havaalanı yakınlarındaki Hiriya adlı bir çöplüğü, plastik şişeler kullanarak bir anıta dönüştürdü.¹⁴⁶ Bu park ve anıt, İsrail'in eski başbakanı Ariel Şaron'un adına Ariel Şaron Parkı olarak adlandırıldı.¹⁴⁷ Tel Aviv bunun dışında yine birçok çevresel etkinliğe öncü olmasıyla bilinmektedir.

Nüfus


Tel Aviv kenti Yıllara göre nüfus grafiği¹⁴⁸¹⁴⁹¹⁵⁰¹⁵¹¹⁵²
1920
1925
1937
1939
1948
1960
1989
2009

Tel Aviv kenti, 51,8 km²'lik bir alan üzerinde 391.300 kadar bir nüfus barındırır. Bu da km² başına 7.533 kişilik bir nüfus yoğunluğuna denktir. İsrail İstatistik Kurumu'na (CBS) göre, Haziran 2006 itibarıyla Tel Aviv kentinin nüfusu her yıl %0,9'luk bir oranda artmaktadır. Kent nüfusunun %91,8 kadarı Yahudi, %4,2 kadarı Müslüman veya Hristiyan Arap kesimden ibarettir. Nüfusun geri kalan kısmı da çeşitli Arap olmayan Hristiyanlar ile Asya'dan göçen Yahudiler oluşturmaktadır.¹⁵³ Farklı etnik kökenlere sahip, çok kültürlü bir kent olarak Tel Aviv, birçok dilin de günlük olarak konuşulduğu bir şehirdir. Konuşulan diller arasında İbranice, Rusça, Fransızca, İspanyolca, Takalotça, Tayca, Arapça, Amharca ve İngilizce yer almaktadır. Kimi tahminlere göre kentte kayıtsız 50.000 kadarlık bir Asyalı yabancı işçi nüfusu yer almaktadır.¹⁵⁴ Diğer batılı kentlerle karşılaştırıldığında, suç oranı Tel Aviv'de nispeten azdır.¹⁵⁵

Tel Aviv-Yafo Belediyesi'ne göre kentin ortalama geliri, ulusal ortalama gelir ortalamasından yüzde yirmi daha fazladır. Kentte işsizlik oranı %6,9 kadardır.¹⁵⁶ Tel Aviv'deki eğitim standartları da ulusal ortalamalara göre yüksektir. Buradaki 12. sınıf öğrencilerinin %64,4 kadarı yeterlik sınavı sertifikası almaya hak kazanmaktadır.¹⁵⁷ Yine şehirdeki yaş grafikleri de engebesizdir. Öyle ki, kentte yirmi yaş altı nüfus toplam nüfusun %22,2'sini, 20-29 yaş arası grup toplam %18,5'ini, 30-44 yaş arası grup toplam nüfusun %24'ünü, 45-59 yaş arası grup toplam nüfusun %16,2'sini ve son olarak 60 yaşından büyük grup toplam nüfusun %19,1'ini oluşturur.¹⁵⁸

Tel Aviv'in nüfusu, 1960'ların başında 390.000'e kadar yükseldi. Ancak 1980'lerin sonlarında yeniden 317.000'e kadar düştü. Bu düşüşün nedeni, kentte yer alan genç çiftlerin ve ailelerin, yüksek gayrimenkul fiyatları sonucunda taşınmak zorunda kalmasıydı.¹⁵⁹ 1990'ların başında Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla, Rusya'dan Tel Aviv'e büyük bir göç yaşandı ve nüfusun artışına sebep oldu.¹⁶⁰ Bugün kent nüfusu genç ve büyüyen bir grafiğe sahiptir.¹⁶¹ 2006 yılında, 22.000 kişi kente taşınırken, 18.500'ü de kenti terk etti.¹⁶² Kentin nüfusunun 2025 yılına kadar 450.000 sınırına erişmesi beklenmektedir. 1983 yılında 35,8 olan ortalama yaş, 2008 yılında 34'e kadar düştü.¹⁶³ Yine 1983 yılında kentteki 65 yaş üstü nüfus oranı %19 iken, 2008 yılında %14,6'ya düştü.¹⁶⁴

Eğitim

2006 yılında, 51,359 çocuk okuyordu. 8,977 si belediye kreşlerinde, 23,573’ü ilkokullarda ve 18, 809’ı liselerdeydi ¹⁶⁵ . İlk İbranice lisesi, 1905 yılında Herzliya İbrani Lisesi olarak Herzl Sokağı’nda kuruldu ve 1962 yılında yıkıldı.

Tel Aviv Üniversitesi, İsrail’deki en büyük üniversitedir, uluslararası arenada fizik, bilgisayar, kimya ve dil departmanlarıyla üne sahiptir. Kampus, Ramat Aviv mevkii dedir ¹⁶⁶. Tel Aviv’de birçok kolej vardır ¹⁶⁷.

Din

Her ne kadar Tel Aviv laik bir kent görünümü çizse de, kentte birçok farklı dinde tapınaklar yer almaktadır. 544 etkin sinagogun yer aldığı kentte,¹⁶⁸ 1930'larda inşa edilen Büyük Tel Aviv Sinagogu da yer almaktadır.¹⁶⁹ Son yıllarda, laik bir Yahudi Araştırma Merkezi'nin açıldığı kent, ayrıca yine laik bir "yeşiva"ya da sahiptir.¹⁷⁰ Uzun süre boyunca muhafazakâr ve laik tartışması yaşayan kentte bu tartışmalar, 2006 yılındaki eşcinsel yürüyüşünden önce sinagog patlamalarıyla sona erdi.¹⁷¹

Tel Aviv'in ünlü yapılarından biri Hasan Bek Camii olup, kıyı şeridinde yer almaktadır. Özellikle Yafa bölgesi, çok sayıda Müslüman ve Hristiyan nüfusa ev sahipliği yapmaktadır. Kentte, çoğunlukla diplomatların ve yabancı ziyaretçilerin ibadet yapabilmeleri için çok sayıda kilise her geçen gün açılmaktadır.¹⁷² Tel Aviv bölgesindeki nüfusun yüzde doksan üçü Yahudi, yüzde biri Müslüman, yüzde biri Hristiyan olup, geri kalan yüzde beşi ise hiçbir dine mensup değildir.¹⁷³ Israel Meir Lau, kentin baş hahamıdır.¹⁷⁴

Ekonomi

İsrail'in finans istihdamının yüzde kırkı, hizmet sektörünün yüzde yirmi beşi, Tel Aviv kentinde yer almaktadır.¹⁷⁵ Kumullar üzerinde kurulu olan Tel Aviv, tarıma elverişsiz arazilere sahiptir. Bu nedenle tarım, kent ekonomisinde az yer kaplar. Şehir bu nedenle daha çok bilimsel ve teknik alanda gelişme göstermektedir.¹⁷⁶ İsrail'de gerçekleşen ekonomik etkinliklerin yüzde on beşi, gayri safi yurt içi hasılanın yüzde on yedisi kente aittir.¹⁷⁷ Kentteki ekonomik etkinlikler, son yıllar içinde ivmeyle arttı. Günümüzde kent, özellikle Newsweek ve The Economist gibi yayın organlarınca övülmektedir.¹⁷⁸¹⁷⁹¹⁸⁰ 1990'ların başından itibaren Rusya'dan göç eden birçok bilgisayar mühendisi, Tel Aviv'de yaşayıp çalışmaktadır. 1998 yılında Newsweek, kenti dünyanın teknoloji bakımından en güçlü on kentinden biri olarak gösterdi. O günden bu yana, kentteki yüksek teknolojili sanayi kolları daha da gelişmeye devam etti.¹⁸¹ Tel Aviv metropol bölgesi, Herzliya ve Petah Tikva gibi uydu kentlerini barındırdığı gibi, bu özelliğiyle zaman zaman İsrail'in silikon vadisi olarak adlandırılmaktadır.¹⁸²¹⁸³ Kent ayrıca İsrail'in tek borsası olan Tel Aviv Borsası'na (TASE) ev sahipliği yapmaktadır.¹⁸⁴ Birçok uluslararası girişimci şirketin, araştırma enstitülerinin, teknolojik fabrikların merkezi Tel Aviv'dedir. Kentin başlıca sanayi dalları kimyasal işleme, tekstil ve besin üretimi üzerinedir.¹⁸⁵ Bunların dışında, kentte diğer Orta Doğu şehrinde görülmesi olası olmayan gece hayatı, kültürel etkinlikler ve özgün mimari tarz da her yıl çok sayıda turist çekmektedir.¹⁸⁶

2008 yılında Tel Aviv, Loughborough Üniversitesi'ndeki Küreselleşme ve Dünya Kentleri Çalışma Grubu (GaWC) tarafından bir dünya kenti olarak gösterildi.¹⁸⁷ Bunların dışında Forbes dergisi, on beş İsrailli milyarderin dördünün Tel Aviv'de yaşadığı belirtti.¹⁸⁸¹⁸⁹ Kentte hayat pahalılığı çok yüksektir. New York'ta kurulan Mercer İnsan Kaynakları Danışmanlığı'na göre Tel Aviv, Orta Doğu'nun birinci, dünyanın on dördüncü pahalı kentidir. Listede Singapur ve Paris gibi kentlerin altında yer alan kent, Sidney ve Dublin'in de önünde yer almaktadır. Listede New York, yirmi ikinci sırada yer almaktadır.¹⁹⁰

Kültür ve Turizm

Turizm

Büyük bir Akdeniz kıyı kenti olan Tel Aviv, Barselona ve Miami gibi turistik kentlerin sahip olduğu bir turizm cazibesine sahiptir.¹⁹¹¹⁹²¹⁹³ Birçok çevre tarafından bir numaralı tatil merkezlerinden biri olarak görülen Tel Aviv, Los Angeles Times, New York Times ve Toronto Star gibi basın kurumlarınca önerilmektedir.¹⁹⁴¹⁹⁵¹⁹⁶ Tel Aviv belediyesine göre, kentte 44 otel ve 5.800'ün üzerinde oda bulunmaktadır.¹⁹⁷ Tel Aviv ayrıca gelişmiş gece hayatı, genç atmosferi ve yirmi dört saat süren hayat akışı nedeniyle "uyumayan şehir" adıyla bilinmektedir.¹⁹⁸¹⁹⁹²⁰⁰

Tel Aviv'in en büyük umumi parkı Yarkon Parkı'dır. Diğer parklar arasında merkezde yer alan Meir Parkı ve Dubnow Parkı yer almaktadır. Kent yüzölçümünün yüzde on yedisi bitkilerle kaplıdır.²⁰¹ Yine Dizengoff Merkezi, İsrail'in ilk alışveriş merkezidir. Yine kentte yer alan otellerin bir kısmı dünyaca ünlüdür. Bunlar arasında Crowne Plaza, Sheraton, Dan, Isrotel ve Hilton yer almaktadır. Birçok müzeye, mimari yapıya ve kültür sitesine ev sahipliği yapan kentte farklı dillerde turistik geziler düzenlenmektedir.²⁰² Otobüs turları dışında, mimari yapılara düzenlenen geziler,²⁰³ Segway turları²⁰⁴ ve yürüyüşler yapılmaktadır.²⁰⁵ Kentteki gece hayatı, genel olarak kıyı şeridinde akmaktadır. Bunların dışında NBA oyuncusu Anthony Parker, Tel Aviv'i en iyi basketbol kenti olarak nitelendirdi.²⁰⁶ Kentteki lokantalar hem İsrail, hem de dünya mutfaklarından menüler sunmaktadır. Öyle ki şehirde yüzden fazla suşi lokantası yer almaktadır. Tel Aviv bu bağlamda, dünyada en çok suşi lokantası barındıran üçüncü kentidir. Yine İtalya Tarım Bakanlığı, kentteki İtalyan lokantasını İtalya dışındaki en iyi İtalyan lokantası olarak onayladı.²⁰⁷²⁰⁸

Gece Hayatı ve LGBT yaşamı

Tel Aviv çeşitliliğin bol olduğu ve aktif olan bir gece hayatına sahiptir. Birçok sayıda bar, dans barları ve gece kulüpleriyle doludur. Gece kulüplerinin en fazla bulunduğu yer Tel Aviv limanıdır. Burada bulunan büyük kulüpler Tel Aviv’li ve Dünya’nın her yerinden gelen gençler tarafından doldurulur. “Kulüp TLV” en büyük kulüptür ve uluslararası Showlara ve Dj’lere ev sahipliği yapar.

Out dergisi tarafından yazılan bir yazıda Tel Aviv, "Orta Doğu'nun eşcinsel başkenti" olarak tanıtıldı. Kentte lezbiyen, eşcinsel, biseksüel ve transgender topluluklar hoş görülmektedir.²⁰⁹²¹⁰ Amerikalı gazeteci David Kaufman, kenti Sidney ve San Francisco gibi kentlerde görülmesi olası olan "bir çeşit 'buradayız, eşcinseliz' havasıyla kaplı" olarak tanıttı.²¹¹

Tel Aviv, her yıl düzenlenen bir eşcinsel yürüyüşüne de ev sahipliği yapmaktadır.²¹²²¹³ Ocak 2008'de Tel Aviv belediyesi, kentin ilk LGBT Topluluk Merkezi'ni açarak tüm LGBT işlerinin tek bir çatı altından yürütülmesini sağladı. Aralık 2008'de Tel Aviv, eşcinsel ve lezbiyen atletlerden oluşan bir spor takımını kurdu ve Kopenhag'da 2009 yılında düzenlenen oyunlara bu sporcularla katıldı.²¹⁴ Bunların yanında Tel Aviv'de her yıl LGBT Film Festivali düzenlenmektedir. Eytan Fox'un 2006 yılında gösterime soktuğu The Bubble filminde Tel Aviv'in LGBT kesimi ayrıntılı olarak yer almaktadır.

Moda

Son yıllarda Tel Aviv, moda ve tasarım konusunda da hatrı sayılır bir yer elde etmeye başladı.²¹⁵ Haaretz gazetesinin editörlerinden Dov Alfon, kenti "en iyi korunmuş sırlardan biri" olarak nitelendirdi.²¹⁶ Birçok diğer yazar da kenti "geleceğin yeni moda merkezi" olarak tanımlamaktadır.²¹⁷ Yüzme kıyafetleri tasarlayan Gottex adlı şirket, dünya çapında bir üne sahip olduğu gibi, New York'taki Bryant Parkı'nda düzenlenen moda defileleri gibi gösterilerde yer almaktadır.²¹⁸ Modadaki bu patlama, Maxim adlı derginin 2007 yılında İsrail'e yaptığı geziye yorulmaktadır.²¹⁹ Dergi, bu gezinin ardından İsrail askeri olarak da çalışan modellerin resimlerinden bir kapak hikâyesi hazırlamasıyla bilinmektedir.²²⁰ Bu proje David Saranga ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki İsrail Konsolosluğu'nda yer alan takımı tarafından başlatıldı.²²¹

Sanat

Tel Aviv, kültür ve sanat alanında da İsrail'in ve Orta Doğu'nun öncü kentlerinden biridir.²²² İsrail'deki otuz beş sanat merkezinden on sekizi Tel Aviv'de yer almaktadır. Ayrıca ülkedeki dokuz büyük tiyatronun beş tanesi de yine kentte yer almaktadır. İsrail'in tüm tiyatro gösterilerinin yüzde 55'i; tüm tiyatro seyircilerinin yüzde 75'i Tel Aviv'de kayıtlara geçmiş durumdadır.²²³²²⁴ Tel Aviv Sanat Merkezi ünlü bir sanat merkezi olup, 1962 - 1965 yılları arasında ünlü tenör Plácido Domingo'ya ev sahipliği yapmasıyla bilinmektedir.²²⁵ 2.760 koltuk sayısıyla, the Fredric R. Mann İzleme Salonu, kentin en büyük tiyatrosudur.²²⁶ Habima Tiyatrosu, İsrail'in ulusal tiyatrosu olup, 2008 yılının başında yenileme çalışmaları sebebiyle kapatılmış durumdadır. Enav Kültür Merkezi, kültür merkezleri arasında yenilerden biridir.²²⁷ Kentte yer alan diğer tiyatrolar arasında Geşer Tiyatrosu ve Beit Lessin Tiyatrosu yer almaktadır. Bunların dışında Tzavta ve Tmuna da, müzikal gösterilere ve yan oyunlara ev sahipliği yapan, daha küçük tiyatrolardır. Yafa'da da Simta ve Notzar adlı benzer tiyatrolar bulunmaktadır. Tel Aviv, bunların dışında dans merkezlerine ve dans gruplarına da ev sahipliği yapmaktadır. Batşeva Dans Grubu, kentteki çağdaş dans gruplarından biridir. Yine Bat Dor ve Israel Ballet, Tel Aviv'de yer almaktadır.²²⁸ Tel Aviv'in bir başka özelliği de, Neve Tzedek'te yer alan; çağdaş ve klasik dans oluşumlarıyla bilinen Suzanne Dellal Merkezi'ne ev sahipliği yapıyor olmasıdır.²²⁹

Kentte sıklıkla popüler müzik gruplarının veya sanatçılarının konserleri düzenlenmektedir. Bunun için çoğunlukla Hayarkon Parkı ve İsrail Fuar ve Fuar Merkezi kullanılmaktadır.²³⁰²³¹²³² Opera ve klasik müzik gösterileri de günlük olarak kentte yapılmaktadır.²³³

Tel Aviv Sinemateki'nde çeşitli sanat filmleri ile kısa-uzun İsrail filmleri gösterilmektedir. Burada ayrıca çeşitli film festivalleri düzenlenmektedir. Bu festivallerin arasında Animasyon Festivali, Mizah ve Karikatür Festivali, Öğrenci Filmleri Festivali, Caz Festivali gibi etkinlikler yer almaktadır. Kentte ayrıca birçok çok katlı tiyatro salonu da bulunmaktadır.²³⁴

Müzeler

İsrail, kişi başına düşen müze sayısında dünyada birinci sıradadır. Bu müzelerden en büyük üç tanesi Tel Aviv kentinde yer alır.²³⁵²³⁶ Bu müzeler arasında arkeolojik ve tarihi bulgulara yer veren Eretz İsrail Müzesi ve Tel Aviv Sanat Müzesi yer almaktadır. Yine Tel Aviv Üniversitesi kampüsü içinde yer alan Beth Hatefutsoth adlı müze de Yahudi tarihi hakkında bir müze olup; tarihteki Yahudi topluluklarının elde ettiği başarılar ve zulümler alanında bulgulara ve belgelere ev sahipliği yapmaktadır. Batey Haosef Müzesi ise, İsrail Savunma Kuvvetleri'nin askeri tarihi hakkında bir müzedir. Bunun yanında, Tel Aviv Üniversitesi yanında yer alan Palmach Müzesi de Palmach tarihi hakkında çokluortam belgeleri sunmaktadır. Müzede, özellikle İsrail'in ilk savunucuları olan Yahudi askerlerinin hayatları hakkında bilgiler sunulmaktadır. Kuzey Yafa'daki Charles Clore'un bahçesi de, Etzel Yahudi askeri örgütlenmesi hakkında bir müzedir. Bu müzede, 1948 Arap-İsrail Savaşı sırasındaki eserlere rastlanmaktadır. Bunların dışında kentin kuzeyinde yer alan İsrail Fuar ve Kongre Merkezi, yılda altmış büyük gösteriye imza atmaktadır. Tüm bu müzelerin dışında, kentin güneyinde birçok sıra dışı temalı müzeler ve galeriler yer almaktadır.²³⁷²³⁸

Spor

Tel Aviv, İsrail'de basketbol gibi çeşitli dallarda lider spor kulüplerine ev sahipliği yapmaktadır. Kent, futbol alanındaki Ligat ha'Al'de barındırdığı üç spor takımı ile birinci durumdadır. Maccabi Tel Aviv Spor Kulübü, 1906 yılında kurulmuş olup, ondan fazla spor dalında takıma sahiptir. Aynı kulübün basketbol takımı 47 kez şampiyon olduğu gibi, 36 kez İsrail ligini ve 5 kez Avrupa Şampiyonası'nı kazandı. Kulübün futbol takımı ise 5 kez İsrail Kupası kazandı. Maccabi'nin judo takımında sporcu olan Yael Arad, 1992 Yaz Olimpiyatları'nda gümüş madalya elde etti.²³⁹

Hapoel Tel Aviv adlı bir başka spor kulübü ise 1923 yılında kuruldu ve günümüzde on birden fazla dalda takım barındırmaktadır.²⁴⁰ Bu takımlar arasında, 1950 yılından beri Bloomfield Stadyumu'nda oynayan Hapoel Tel Aviv Futbol Kulübü de yer almaktadır.

Hatikva Bölgesi'ni temsil eden Bnei Yehuda adlı bir başka futbol takımı ise, ülkedeki en başarılı takımlar arasında belli bir bölgeyi temsil eden tek takımdır. Şimşon Tel Aviv ve Beytar Tel Aviv de birinci ligde oynayan fakat sonraları buradan düşen takımlar olup 20$10'de kurulmuşlardır. Yine birinci ligde oynayan kulüplerden Maccabi Yafa, günümüzde dağılmış durumdadır. Dağılmış diğer spor kulüpleri arasında Maccabi HaTzefon Tel Aviv, Hapoel HaTzefon Tel Aviv ve sonradan Maccabi Ramat Gan ile birleşen Hakoah Tel Aviv yer almaktadır.

Bunun dışında, kentteki gecekondu mahallelerinde bölgesel ligler ve takımlar yer almaktadır. Bunlar arasında kentin güneyindeki Liga Alef'de kurulan Hapoel Kfar Şalem, Liga Bet'te kurulan Hapoel Ramat Yisrael, Beitar Ezra, Elitzur Yafa Tel Aviv, Gadna Tel Aviv ve Hapoel Kiryat Şalom yer almaktadır. Yine Hapoel Ussişkin adlı bir basketbol takımı da, Hapoel Tel Aviv adlı basketbol takımıyla çıkan anlaşmazlıklar sonucunda hayranlar tarafından kurulmuş olan bir takımdır.

Yine kentte kürek çekme kulüpleri yer almaktadır. Tel Aviv Kürek Çekme Kulübü, 1935 yılında Yarkon Nehri'nde kurulmuş olup, ülkede günümüzde bu spor dalında öncü durumdadır.²⁴¹ Bunun dışında, Tel Aviv sahilleri matkot sporu için uygun ortam sağlamaktadır.²⁴² Tel Aviv Lightning adlı takım da, kenti uluslararası beyzbol karşılaşmalarında temsil etmektedir.²⁴³ Tel Aviv'de ayrıca yıllık olarak yarı maraton düzenlenmektedir. Bunlardan 2008'de düzenleneni dünyanın dört bir yanında 10.000 katılımcıyla gerçekleşti.²⁴⁴ 2009 yılında kentin yüzüncü yılı şerefine, Tel Aviv Maratonu on dört yıldan sonra ilk defa yapıldı.²⁴⁵

Yönetim

Tel Aviv, üyeleri beşer yıllık arayla seçilen otuz bir üyeli bir il meclisi tarafından yönetilir.²⁴⁶ İsrail vatandaşı olan, on sekiz yaşını geçen ve bir yıldan uzun süredir Tel Aviv'de yaşayan her insan Tel Aviv'deki seçimlerde oy verme hakkına sahiptir. Kent belediyesi sosyal hizmetler, toplumsal uygulamalar, altyapı, planlama, turizm ve diğer konulardan sorumludur.²⁴⁷²⁴⁸²⁴⁹ Tel Aviv Belediye Binası, Rabin Meydanı'nda yer almaktadır. 1998 yılından beri kentin belediye başkanı Ron Huldai'dir.²⁵⁰ Huldai, 2008 yılındaki seçimde rakibi Dov Henin'i geçerek tekrar başkan oldu.²⁵¹ Kentin tarihi boyunca en uzun süre başkanlık yapan ismi on dokuz yıl ile Şlomo Lahat; en kısa süre başkanlık yapan ismi iki yıl ile David Bloch'tur.

Kentteki nüfus dağılımı, çeşitli siyasi ayrışmalara neden olmaktadır. Özellikle İsrail İşçi Partisi kuzeyde güçlüyken, Likud gibi tek kanatlı dini partiler de güneyde güçlü durumdadır.²⁵² Bu denge, 2006 yılındaki seçimlerde merkezci Kadima'nın oyların yüzde yirmi sekizini almasıyla bozuldu.²⁵³²⁵⁴

Belediye başkanları

	İsim	Göreve başlama	Görev bitimi
1	Meir Dizengoff	1921	1925
2	David Bloch	1925	1927
3	Meir Dizengoff	1928	1936
	Moshe Chelouche	1936	1936
4	Israel Rokach	1936	1952
5	Haim Levanon	1953	1959
6	Mordechai Namir	1959	1969
7	Yehoshua Rabinovitz	1969	1974
8	Shlomo Lahat ("Chich")	1974	1993
9	Roni Milo	1993	1998
10	Ron Huldai	1998

Tel Aviv'in belediye başkanları

Eğitim

Tel Aviv, birçok okul, kolej ve üniversiteye ev sahipliği yapmaktadır. 2006 yılı itibarıyla 51.359 çocuk Tel Aviv'de okullara gitmektedir. Bunlardan 8.977'si belediyenin anaokullarına, 23.573'ü ilkokula ve 18.809'u liseye gitmektedir.²⁵⁵ Kentteki öğrencilerin yüzde altmış dördü, üniversite sınavlarında başarı göstermektedir. Bu oran, ulusal orandan yüzde beş daha fazladır.²⁵⁶ Kentteki 4.000 öğrenci, birinci sınıftadır. Bu oranın 2012 yılında 6.000'e ulaşması beklenmektedir.²⁵⁷ Sonuç olarak kentte 2008-2009 döneminde yirmi adet ek anaokulu açıldı. Kuzey Tel Aviv'de ise bu çalışmalar hâlen sürmektedir.²⁵⁸

Herzliya Lisesi, 1909 yılında Yafa'dan Tel Aviv'e taşınan bir eğitim kurumudur. Bu okul hâlen açık olsa da, günümüzde Jabotinsky Sokağı'nda hizmet vermektedir.²⁵⁹ Tel Aviv'deki diğer kayda değer okullar arasında Shevah Mofet, Ironi Alef ve Alliance yer almaktadır.

Tel Aviv'de yüksek öğretim adına en büyük kurum Tel Aviv Üniversitesi'dir. Kentte ayrıca Ramat Gan bölgesindeki Bar-Ilan Üniversitesi de önemli bir kurumdur.²⁶⁰²⁶¹ 1953 yılında kurulan Tel Aviv Üniversitesi, özellikle İsrail'deki en büyük üniversite oluşuyla ve barındırdığı uluslararası düzeyde fizik, bilgisayar, kimya ve dil bilimi bölümleriyle bilinmektedir. Kurumun kampüsü, Ramat Aviv'de yer almaktadır.²⁶² Tel Aviv'de ayrıca birçok kolej de yer almaktadır.²⁶³

Ulaşım

Tel Aviv, ulaşım konusunda önemli bir Orta Doğu merkezidir. Kentte birçok karayolu ağına bağlantı bulunmaktadır. Bu karayolu hatlarından en önemlisi Ayalon Otobanı olup, kentin kuzeyinden girerek, doğu yakadaki Ayalon Nehri boyunca uzanır ve güneyden şehri terkeder. Bu özelliğiyle otoban, Tel Aviv ve Ramat Gan'ı kabataslak ayırır. Ayalon'un güneyinde Ben Gurion Uluslararası Havaalanı ve Kudüs'e uzanan 1. Otoban yer alır. Kentin içindeki önemli caddeler ise, Kral George, Allenby, İbn Gabirol, Dizengoff adlı caddeler ile Rothschild Bulvarı'dır. Bunun yanında Yafa'da da bir Kudüs Bulvarı yer alır. Namir Yolu, kenti İsrail'in başlıca kuzey-güney karayolu hattı olan 2. Otoban'a bağlar. Yine Begin/Jabotinsky Caddesi de, Ramat Gan üzerinden doğuya doğru bir ulaşım ağı sağlar. Tel Aviv caddelerinde günde 500.000 araç yola çıkmaktadır. Bu da kimi trafik sıkışıklığı sorunlarını da beraberinde getirmektedir. 2007 yılındaki Sadan Raporu, Tel Aviv başta olmak üzere birçok büyük İsrail kenti için sıkışıklık cezası uygulamasını önerdi. Bu uygulama Londra gibi dünyadaki bazı büyük kentlerde uygulanmaktadır. Bu plana göre, kente girecek tüm araçların belli bir ücret ödemesi düşünülmektedir.²⁶⁴ Tel Aviv belediyesi, yine bisiklet kullanımının arttırılması yönündeki çalışmalarını sürdürmektedir. Bunun için yüzün üzerinde bisiklet satın alma merkezi inşa eden belediye, 74 kilometre uzunluğunda bir de bisiklet yolu açmayı planlamaktadır. 2009 yılı sonunda bisiklet yolu uzunluğunun 100 kilometrenin üzerine çıkarılması amaçlanmaktadır.²⁶⁵

Tel Aviv, Ayalon Otobanı boyunca uzanan dört adet demiryolu istasyonuna sahiptir. Kuzeyden güneye istasyonların adları sırasıyla Tel Aviv Üniversitesi, Tel Aviv Merkaz, Tel Aviv Haşalom (Azrieli Merkezi yanı) ve Tel Aviv Hahaganah (otobüs terminali yanı) şeklindedir. Her ay, bir milyondan fazla kişi, Tel Aviv üzerindeki demiryolu ağını kullanarak seyahat etmektedir.

Tel Aviv Otobüs Terminali kentin güney kısmında yer almaktadır. Ana otobüs ağı, dünyanın en büyük ikinci otobüs işletmecisi olan Dan Otobüs Şirketi tarafından yönetilmekte olup, şehirlerarası otobüs ulaşımı sağlamaktadır.²⁶⁶

Tel Aviv'in yerel havaalanı olan Sde Dov, kentin kuzeybatısında yer alır. Ancak kentin Ramat Aviv bölgesindeki sahil kısmında geniş bir alan işgal etmiş olmasından dolayı Sde Dov'un kapatılması gündemdedir.²⁶⁷ Yakın gelecekte bu havaalanının, yerini ülkenin en büyük havaalanı olan Ben Gurion Uluslararası Havaalanı'na devretmesi düşünülmektedir. Bu havaalanı da, kentin 15 kilometre güneydoğusunda yer alır. Yakın gelecekte kentte tek havaalanı kalacak olduğundan günümüzde bu havaalanının adı Tel Aviv Uluslararası Havaalanı olarak bilinmektedir.

2008 yılının başlarında, kent belediyesi elektronik arabalar için pilot uygulama başlattı. Bu proje için en başta beş yükleme noktası inşa edildi. Bu sayının yakın gelecekte 150'nin üzerine çıkması amaçlanmaktadır. Bu proje sayesinde kentin dünyada atmosfere en az karbon dioksit salan noktalarından biri olması planlanmaktadır.²⁶⁸ Bu araçların pil dolum merkezlerinin kent girişlerine de inşa edilmesi düşünülmektedir.

Medya

İsrail'deki en büyük üç gazete şirketinin merkezi Tel Aviv'de yer almaktadır.²⁶⁹ Yine Maariv, Haaretz, Globes, HaTzofe ve Makor Rishon gibi kurumların merkezi de Tel Aviv'dedir.²⁷⁰ Iton Tel Aviv ve Zman Tel Aviv gibi yayınlar da Tel Aviv hakkında yerel bilgiler verirler.²⁷¹ Bunun dışında birçok radyo istasyonu merkezi de kentte yer alır.²⁷² İsrail'in üç büyük televizyon ağı olan Keshet, Reshet ve Channel 10 adlı şirketlerin merkezleri de Tel Aviv'de kuruludur. Yine İsrail'in en büyük iki radyosu olan Galatz ve Galgalatz adlı radyo istasyonları Yafa'da yer almaktadır.

Uluslararası ilişkiler

Kardeş şehirler

Tel Aviv'in 27 tane kardeş kenti ve ABD Kaliforniya eyaletinin Los Angeles şehri ile bir ortaklığı vardır:²⁷³

Amerika

(1988{{'}}den beri)
(1996{{'}}dan beri)
(1967{{'}}den beri)
(2004{{'}}ten beri)²⁷⁴

Asya

(1998{{'}}den beri)²⁷⁵
(1999{{'}}dan beri)
(2000{{'}}den beri)
(1995{{'}}ten beri)

Avrupa

(1998{{'}}den beri)²⁷⁶
(1990{{'}}dan beri)
(1983{{'}}ten beri)
(1989{{'}}dan beri)²⁷⁷
(1993{{'}}ten beri)
(1980{{'}}den beri)²⁷⁸
(1992{{'}}den beri)
(1998{{'}}den beri)²⁷⁹
(1994{{'}}ten beri)²⁸⁰''
(2000{{'}}den beri)
(1979{{'}}dan beri)
(2000{{'}}den beri)
(1994{{'}}ten beri)²⁸¹
(2000{{'}}den beri)
(1994{{'}}ten beri)²⁸²
(1992{{'}}den beri)
(1962{{'}}den beri)
(1992{{'}}den beri)²⁸³
(2005{{'}}ten beri)

Notlar

Kaynakça

Sur les traces du modernisme, Tel-Aviv-Haïfa-Jérusalem (CIVA) 2004 (İbranice ve Fransızca)
L'Atlas de Tel-Aviv (Catherine Weill-Rochant) 2008 (Tarihi fotoğraflar)
Bauhaus » - Architektur in Tel-Aviv, L’architecture « Bauhaus » à Tel- Aviv (Catherine Weill-Rochant) mai 2008, Rita Gans (éd.), Zurich, Yad Yearim (Almanca ve Fransızca).
'The Tel-Aviv School : a constrained rationalism' (Catherine Weill-Rochant) DOCOMOMO journal (Yapılar, siteler, mahalleler hakkında belge)